Είναι πρώτα απ’ όλα αναγκαίος ο διαχωρισμός των επιληπτικών κρίσεων και της επιληψίας, καθώς πολλές φορές αυτά συγχέονται και οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Επιληπτική κρίση είναι ένα παροξυσμικό συμβάν που οφείλεται σε υπερβολική εκφόρτιση μιας συνάθροισης νευρώνων του κεντρικού νευρικού συστήματος, δηλαδή μιας ομάδας εγκεφαλικών κυττάρων και προκαλεί (συνήθως για λίγα λεπτά) αφαιρέσεις, ακούσιες μυϊκές κινήσεις και συσπάσεις, αλλαγές στη συμπεριφορά και στις αισθήσεις.
Επιληψία ονομάζεται η κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από δύο ή περισσότερες απρόκλητες επιληπτικές κρίσεις, δηλαδή κρίσεις που δεν έχουν προκληθεί από τοξικά αίτια, λοίμωξη ή άλλες καταστάσεις που μπορούν να αποφευχθούν ή διορθωθούν. Τόσο οι επιληπτικές κρίσεις όσο και η επιληψία μπορεί να οφείλονται σε μια εκ γενετής προδιάθεση του εγκεφάλου ή σε μια παθολογία του εγκεφάλου που αναπτύσσεται στη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Συμπερασματικά, ένα μεμονωμένο επεισόδιο επιληπτικής κρίσης δεν σηματοδοτεί επιληψία και ο καθένας απο εμάς μπορεί να εμφανίσει μια επιληπτική κρίση ως απάντηση σε ένα κατάλληλο ερέθισμα (πχ. μετά από μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση ή εγκεφαλίτιδα).
Πολλές γυναίκες με επιληψία ανά τον κόσμο έρχονται συχνά αντιμέτωπες με διλήμματα και πρακτικές δυσκολίες. Αρκετές απο αυτές αποθαρρύνονται από το να τεκνοποιήσουν, είτε άμεσα από το οικογενειακό ή φιλικό τους περιβάλλον είτε έμμεσα από τις ανησυχίες που εκφράζουν ορισμένοι γιατροί. Η σωστή ενημέρωση είναι ένα από τα εργαλεία που μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες αυτές να καταλάβουν τις επιλογές τους και να λάβουν συνειδητές αποφάσεις σχετικά με τη μητρότητα. Παρακάτω παρατίθενται συνοπτικές πληροφορίες όσον αφορά τη γονιμότητα, την κύηση, τον τοκετό και το θηλασμό σε γυναίκες με επιληψία.
Είναι η επιληψία αίτιο υπογονιμότητας;
Όχι, η επιληψία από μόνη της δεν αποτελεί αίτιο υπογονιμότητας. Έχει παρατηρηθεί ότι ορισμένες διαταραχές του αναπαραγωγικού συστήματος, όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, είναι πιο συχνές στις γυναίκες με επιληψία. Οι λιγότερες γεννήσεις όμως, στις γυναίκες αυτές, πιθανώς να οφείλονται και σε κοινωνικούς περιορισμούς, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φόβο για επιληπτικές κρίσεις στα πλαίσια μιας σχέσης ή και κατά τη διάρκεια της ερωτικής συνεύρεσης, φόβο για τις επιπτώσεις της επιληψίας στην κύηση και την κληρονομικότητα.
Μπορεί μια γυναίκα με επιληψία να έχει μια εγκυμοσύνη χωρίς επιπλοκές;
Η επιληψία είναι ίσως το συχνότερο νευρολογικό πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι μαιευτήρες. Ποσοστό άνω του 95% των γυναικών που λαμβάνουν κατάλληλη αντιεπιληπτική αγωγή και παρακολουθούνται τακτικά έχουν φυσιολογική εγκυμοσύνη, ενώ οι περισσότερες επιπλοκές οφείλονται σε ανεπαρκή μαιευτική παρακολούθηση και θεραπεία.
Τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα με επιληψία ώστε να μειώσει την πιθανότητα επιπλοκών στην εγκυμοσύνη της;
Γνωρίζοντας ότι ο δυνητικός κίνδυνος που διατρέχει η μητέρα από τις ανεξέλεγκτες επιληπτικές κρίσεις είναι μεγαλύτερος από τον κίνδυνο της τερατογόνου δράσης των αντιεπιληπτικών φαρμάκων, συστήνεται η διατήρηση της θεραπευτικής αγωγής και αν είναι δυνατό προτιμάται η μονοθεραπεία στη χαμηλότερη δραστική δόση. Είναι πολύ σημαντικό, στις γυναίκες με επιληψία η εγκυμοσύνη να προγραμματίζεται ώστε η αντιεπιληπτική αγωγή να προσαρμόζεται αρκετούς μήνες πριν τη σύλληψη, για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της γυναίκας με τις λιγότερο δυνατές αρνητικές επιδράσεις στο έμβρυο-νεογνό. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι η χορήγηση φυλλικού οξέος ελαττώνει σημαντικά τη συχνότητα εμβρυϊκών ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα, που είναι πιθανό αποτέλεσμα της αντιεπιληπτικής αγωγής. Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή αξιόπιστων ανθρώπων, καταρτισμένων στην επιληψία, για να υποστηρίξουν τη γυναίκα είναι απαραίτητη τόσο από ιατρική όσο και απο ψυχολογική άποψη.
Μπορεί μια γυναίκα με επιληψία να γεννήσει κολπικά;
Η επιληψία από μόνη της δεν αποτελεί ένδειξη για καισαρική τομή ή πρόκληση τοκετού. Το Εθνικό Ινστιτούτο Αριστείας Υγείας και Φροντίδας (NICE) και το Βασιλικό Κολλέγιο Μαιευτήρων/Γυναικολόγων (RCOG) της Αγγλίας συστήνουν οι γυναίκες με επιληψία να γεννάνε κολπικά, σε μαιευτική κλινική, στην οποία υπάρχει δυνατότητα μητρικής και νεογνικής αναζωογόνησης και διαχείρισης τυχόν επιληπτικών κρίσεων. Επίσης συστήνεται η ενημέρωση των γυναικών με επιληψία για το ότι η πιθανότητα επιληπτικών κρίσεων στον τοκετό είναι πολύ μικρή. Η καισαρική τομή προτείνεται μόνο σε περιπτώσεις συνεχόμενων ή ανεξέλεγκτων επιληπτικών κρίσεων στο 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, σε έντονο άγχος της γυναίκας, σε περίπτωση επιληπτικής κατάστασης (status epilepticus) και εάν η γυναίκα δεν μπορεί να επικοινωνήσει στη διάρκεια του τοκετού λόγω επιληπτικών κρίσεων. Πάρα ταύτα, πληθώρα ερευνών από πολλές χώρες του κόσμου δείχνει ότι οι γυναίκες με επιληψία γεννάνε με καισαρική τομή σε τόσο υψηλά ποσοστά που δεν μπορούν να εξηγηθούν ιατρικά. Αυτό ενδεχομένως οφείλεται στην ανεπαρκή προώθηση του κολπικού τοκετού σε αυτές τις γυναίκες, στη γενικότερη ιατρικοποίηση του τοκετού, στις αυξημένες ανησυχίες ορισμένων γιατρών, στην ελλιπή υποστήριξη των γυναικών με επιληψία στις επιλογές τους, καθώς επίσης και στο στίγμα που υπάρχει ακόμα και μεταξύ επαγγελματιών υγείας προς τα άτομα με επιληψία.
Μπορεί μια γυναίκα ύπο αντιεπιληπτική αγωγή να θηλάσει το παιδί της;
Όλα τα αντιεπιληπτικά φάρμακα διέρχονται το μητρικό γάλα, αλλά σε ποσότητα που συνήθως είναι αρκετά μικρότερη από εκείνη που μεταφέρεται στο έμβρυο μέσω του πλακούντα στην κύηση. Τα επίπεδα των αντιεπιληπτικών φαρμάκων στο αίμα του νεογνού (που είναι καλό να ελέγχονται) είναι χαμηλότερα των συνήθως ανιχνευόμενων και δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες. Τα περισσότερα αντιεπιληπτικά φάρμακα θεωρούνται ασφαλή για το θηλασμό και έτσι οι μητέρες με επιληψία θα πρέπει να ενθαρρύνονται να θηλάσουν. Παράλληλα, καλό είναι να υπάρχει έλεγχος του νεογνού για τυχόν λήθαργο ή δυσκολία στη διατροφή, τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν με εναλλαγή ορισμένων γευμάτων μητρικού γάλακτος με τεχνητό γάλα.
Ποιος είναι ο ρόλος της μαίας στην περίπτωση που μια γυναίκα με επιληψία θέλει να τεκνοποιήσει;
Η Διεθνής Συνομοσπονδία Μαιών υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής των μαιών στη φροντίδα γυναικών που εμφανίζουν επιπλοκές πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τον τοκετό, ώστε να διαφυλάξουν το ήθος της φυσικής διαδικασίας του τοκετού, καθώς επίσης και τη σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών αυτών. Η μαία μπορεί να αποτελέσει το συνδετικό κρίκο μεταξύ του γυναικολόγου και του νευρολόγου που παρακολουθούν τη γυναίκα, από την αντισύλληψη μέχρι και τη λοχεία. Μέσα από τα κατάλληλα μαθήματα προετοιμασίας τοκετού, η γυναίκα ενημερώνεται αντικειμενικά για τις επιλογές της και συμμετέχει ενεργά στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη μητρότητα, εξασκεί τις τεχνικές αναπνοής, εκφράζει τις ανησυχίες και τις απορίες της και μαθαίνει σε τι να δώσει προσοχή όταν επιστρέψει ως μητέρα σπίτι. Στον τοκετό μιας γυναίκας με επιληψία, ο ρόλος της μαίας είναι να βεβαιωθεί ότι η γυναίκα είναι ήρεμη, χωρίς άγχος και έντονο πόνο, σε ένα περιβάλλον ασφάλειας και σεβασμού, χωρίς αναίτιες παρεμβάσεις, όπου οι επιθυμίες και οι ανάγκες της ικανοποιούνται.
Διώξε το φόβο – Ενημερώσου – Εμπιστεύσου το σώμα σου – Μοιράσου την εμπειρία και τα θέλω σου – Διάλεξε ανθρώπους που θα σε αγκαλιάσουν.
Ελένη Ασημάκη, Μαία, MSc. Eπικοινωνία: asimaki.elen@gmail.com
